784 lata temu Bydgoszcz trafiła pierwszy raz na pisane karty historii. 28 czerwca 1238 roku, w „Roczniku kapituły gnieźnieńskiej” wymienia się gród nad Brdą o nazwie Budegac. To właśnie nasza Bydgoszcz.
Jak wtedy wyglądał Budegac – nie wiadomo, bo w roczniku wymienia się tę nazwę tylko w kontekście władającego nim kasztelana: „Suzzlaus castellanus de Budegac”. Sulisław rządził w grodzie z nadania księcia kujawskiego, Kazimierza I, który był synem władcy, o którym uczą się wszystkie dzieci w polskich szkołach, Konrada Mazowieckiego. To on sprowadził Zakon Krzyżacki na polskie ziemie.
Historia Bydgoszczy zaczyna się od Kazimierza
Jego syn, Kazimierz I, już z Krzyżakami wojował. Walczył także z władcą Pomorza Gdańskiego, księciem Świętopełkiem II Wielkim i odzyskał gród Bydgoszcz, włączając kasztelanię do ziem księstwa kujawskiego, którego stolicą był Inowrocław. Książę Kazimierz miał wtedy niewiele ponad 20 lat. Panował długo – aż do 1267 roku. Powiększył swoje dziedzictwo o księstwo sieradzkie, łęczyckie i dobrzyńskie. Z trzecią żoną miał troje dzieci, a jednym z nich był Władysław Łokietek, późniejszy odnowiciel Królestwa Polskiego i ojciec króla Kazimierza Wielkiego, który w 1346 roku założył Bydgoszcz i zbudował nad Brdą zamek – „które to miasto winno nazywać się Kunigesburg”, jak zapisano w królewskim przywileju lokacyjnym.
Z niemiecka brzmiący „Kunigesburg” przepadł w otchłani dziejów. W użytku pozostała dla miasta nazwa położonego obok grodu, którą Kazimierz Wielki wymieniał także w dokumencie lokacyjnym z 1346 roku, „powszechne zwanego Bidgoszczą”.
Ale wtedy minęło już 108 lat od pierwszej wzmianki o Budegac – zlokalizowanego na jednej z wysp rozlewisk Brdy, gdzie przebiegał ważny szlak i przeprawa z Kujaw na Pomorze Gdańskie.
