W Pałacu Starym w Ostromecku znajduje się jedna z trzech największych w Polsce kolekcji zabytkowych fortepianów. Wśród ponad 70 instrumentów zbudowanych w przeciągu ostatnich dwóch stuleci można znaleźć prawdziwe perły.
Pianola, fortepiany stołowe czy małe pianina dziecięce – przy wsparciu miasta, część z nich została odrestaurowana. Dziś wirtuozi grają na nich koncerty, a pianiści chętnie nagrywają płyty na oryginalnie brzmiących instrumentach.
Historia Kolekcji Zabytkowych Fortepianów im. Andrzeja Szwalbego sięga 1978 roku, gdy Andrzej Szwalbe, ówczesny dyrektor Filharmonii Pomorskiej, postanowił gromadzić zabytkowe instrumenty w Bydgoszczy.
Jak wyrosła imponująca kolekcja Szwalbe chciał wspomóc studentów Akademii Muzycznej, w tym pianistów, ale i teoretyków muzyki w poznawaniu historii tego instrumentu. We współpracy z instrumentologiem dr. hab. Beniaminem Voglem udało mu się stworzyć unikalny zbiór instrumentów, głównie z XIX i początków XX wieku. Ostromecki zbiór to jedna z największych i najbogatszych kolekcji zabytkowych instrumentów w Polsce, obok Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku czy Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina. Obecnie liczy ponad 70 fortepianów i instrumentów pokrewnych. Niezwykłe instrumenty, niektóre w pełni sprawne, oglądać można w wyjątkowej przestrzeni. Kolekcja mieści się w Pałacu Mostowskich, zwanym także Barokowym lub Starym, w Zespole Pałacowo-Parkowym w Ostromecku pod Bydgoszczą. Ten piękny, zabytkowy budynek dobrze komponuje się z muzyczną ekspozycją.
W Pałacu Starym w Ostromecku znajduje się jedna z trzech największych w Polsce kolekcji zabytkowych fortepianów. Wśród ponad 70 instrumentów zbudowanych w przeciągu ostatnich dwóch stuleci można znaleźć prawdziwe perły.
W Kolekcji znajdziemy niemal wszystkie formy fortepianów z XIX i pierwszej połowy XX wieku: skrzydłowe, stołowe (w tym malutki buduarowy), pionowe – pianina oraz formy mieszane, czyli hybrydy, a w ich wnętrzach – niemal wszystkie typy mechaniki, rejestrów brzmieniowych, zdobień. Wśród zgromadzonych instrumentów najwięcej –bo ponad 30 – jest fortepianów skrzydłowych. Wszystkie z wyjątkiem trzech są prostostrunowe, a większość powstała w pierwszej połowie XIX wieku. Można je rozpoznać po kanciastych, nieco zbliżonych do klawesynu, lecz masywniejszych skrzyniach z długim ogonem.
Dzięki wsparciu miasta, najcenniejsze instrumenty przeszły renowację. Wśród nich m.in. fortepian Marty’ego, ortepian Zygmunta Noskowskiego czy Wiszniewskiego. Wszystkie odnowione zostały przez znakomitego fachowca Andrzeja Włodarczyka, absolwenta elitarnej, jedynej takiej szkoływ Europie – kaliskiego Technikum Budowy Fortepianów.
Fortepian Marty’ego
Trudno oderwać od niego wzrok –lekki, przypominający klawesyn, zdobiony złoconym brązem, z oryginalnymi rzeźbieniami, a przede wszystkim – z imponującymi możliwościami brzmieniowymi – fortepian Marty’ego jest ozdobą kolekcji w Ostromecku. Został zbudowany w latach 1810–1820 w Królewcu przez Johanna Friedricha Marty’ego. Najprawdopodobniej służyć miał muzycznie utalentowanym członkom bogatej rodziny –tak zdobiony instrument mógł pasować jedynie do naprawdę wytwornych wnętrz. Okleina klawiatury zrobiona została z kości słoniowej, czarne klawisze – z hebanu. Ale uwagę zwraca-ją przede wszystkim niezwykłe ornamenty – aplikacje z brązu złoconego przedstawiające sceny antyczne i motywy roślinne, a także nogi fortepianu, które zakończone są mosiężnymi lwimi łapkami. Jego możliwości brzmieniowe są wyjątkowo bogate – pięć pedałów i jedna dźwignia kolanowa sprawiają, że brzmienie fortepianu modyfikować można na sześć różnych sposobów (i więcej – można je ze sobą jeszcze łączyć). Jeden z pedałów obsługuje tzw. rejestr janczarski – czyli dzwoneczki z ukrytym bębenkiem. Fortepian Marty’ego to jedyny tego rodzaju fortepian skrzydłowy w Polsce, na dodatek to instrument grający (został oddany do użytku po konserwacji w 2019 roku).
Fortepian Zygmunta Noskowskiego
Jednym z najważniejszych eksponatów kolekcji jest fortepian skrzydłowy renomowanej warszawskiej firmy Krall & Seidler. Należał do Zygmunta Noskowskiego – kompozytora, dyrygenta i znakomitego pedagoga, pod okiem którego kształcili się m.in. Karol Szymanowski, Mieczysław Karłowicz czy Ludomir Różycki. Instrument pochodzi z około 1890 roku i został podarowany Noskowskiemu przez polski naród na 25-lecie działalności kompozytorskiej – na desce nadklawiaturowej jest tego ślad – złota tabliczka z wygrawerowanym napisem: “Zygmuntowi Noskowskiemu w dwudziestopięciolecie jego pracy kompozytorskiej (1865–1890) Rodacy”.
Wśród instrumentów w ostromeckiej kolekcji znajdują się także m.in. fortepian Caspar Amberg, najmniejszy instrument w zbiorze, fortepian Augusta Cyfrowicza z pierwszej połowy XX wieku, a także pianino dziecięce, które rośnie wraz z właścicielem dzięki specjalnym nogom o zmiennym ustawieniu. Na uwagę zasługuje także pianola, czyli pianino z dodatkowym mechanizmem, który umożliwiał odtwarzanie utworów ze specjalnych rolek papieru.
Bilety
Kolekcję w Pałacu Starym można zwiedzać: wtorek – piątek, w godz. 10.00 – 16.00 sobota – niedziela, w godz. 11.00 – 16.00 (od 1 października do 30 kwietnia) w godz. 11.00 – 18.00 (od 1 maja do 30 września). W poniedziałki – nieczynne. Bilety w cenie: 10 zł normalny, 5 zł ulgowy (dzieci do 12 i seniorzy 60+), 20 zł rodzinny (2 osoby dorosłe plus do 4 dzieci). Obejmują także zwiedzanie Pałacu Nowego wraz z ekspozycją Składu Sommerfelda i wszystkich pałacowych pomieszczeń mieszczących się na parterze.
