Konferencja prasowa po Komisji Skarbników UMP, przy mikrofonie Krzysztof Mączkowski / Fot. B.Witkowski/UMB
-Nasze analizy potwierdzają, że rok 2023 będzie bardzo trudny. Nadwyżka operacyjna dramatyczne maleje. W jedenastu na dwanaście miast Unii Metropolii Polskich występuje deficyt. Taka sytuacja występuje po raz pierwszy – powiedział w Bydgoszczy Krzysztof Mączkowski, przewodniczący Komisji Skarbników Miast Unii Metropolii Polskich.
Unia Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza wypracowała plan działań, które mają przywrócić samorządom niezależność finansową, a tym samym możliwość decydowania o kierunkach rozwoju i polityce lokalnej. Na czym ów plan polega? O tym dyskutowano również na Komisji Skarbników w Bydgoszczy, która odbyła się 3 i 4 lipca. We wtorek (4 lipca) na konferencji prasowej o stanie finansów i planie naprawy mówili: Krzysztof Mączkowski, skarbnik miasta Łodzi oraz przewodniczący Komisji Skarbników Miast Unii Metropolii Polskich; Izabela Kuś, skarbnik miasta Gdańska i Piotr Tomaszewski, skarbnik miasta Bydgoszczy.
– Debatowaliśmy nad stanem finansów polskich samorządów. Nasze analizy potwierdzają, że rok 2023 będzie bardzo trudny. Nadwyżka operacyjna dramatyczne maleje. W 11 na 12 miast UMP występuje deficyt. Taka sytuacja występuje po raz pierwszy – powiedział przewodniczący Komisji Skarbników Miast Unii Metropolii Polskich.
Skarbnicy miast UMP o stanie finansów samorządów
Uczestnicy Komisji Skarbników podkreślili w komunikacie po obradach, że „od 2016 do 2023 roku samorząd terytorialny doświadczył ograniczenia autonomii i zwiększonej ingerencji rządu. Zmiany te, wprowadzone chaotycznie w systemie podatkowym mają poważne konsekwencje dla dochodów własnych samorządów, które nie są w pełni rekompensowane. Dochody własne samorządów spadły, a zależność od dotacji wzrosła, co doprowadziło do deficytu finansowego. Najbardziej niepokojąca sytuacją jest rosnąca luka finansowa w edukacji. Różnica pomiędzy wydatkami bieżącymi na oświatę a subwencją oświatową, która ma ją finansować, wzrasta w tempie 3 miliardów złotych rocznie”.
Mączkowski podkreślił na konferencji prasowej. – Po sferze edukacji kolejne elementy wzrostu kosztów to komunikacja publiczna i obsługa zadłużenia.
Unia Metropolii Polskich wraz ze Związkiem Miast Polskich stworzyła dokument „Diagnoza i recepty na główne problemy samorządu terytorialnego 2023”, który razem z pakietem proponowanych rozwiązań przekazała 27 maja w Senacie podczas Dnia Samorządu Terytorialnego. W trakcie rozmów podczas Komisji Skarbników UMP, która miała miejsce w Bydgoszczy, zostały poruszone kwestie dotyczące finansów Jednostek Samorządu Terytorialnego, o których jest mowa w dokumencie.
– Celem naszych rekomendacji jest przede wszystkim zapewnienie JST pełnej rekompensaty skutków zmian podatkowych z lat 2019-2022 – tłumaczy Piotr Tomaszewski, skarbnik miasta Bydgoszczy – A także: zwiększenie dochodów JST przez przyznanie samorządom udziałów w PIT ryczałtowym; urealnienie i stabilizacja wysokości subwencji oświatowej; usunięcie wad mechanizmu wyrównawczego oraz poprawa jakości usług na przykład w zakresie transportu publicznego świadczonych na obszarach funkcjonalnie związanych z miastami.
O czym jest mowa w dokumencie? Głównym zdiagnozowanym problemem w analizie jest luka finansowa w edukacji, która osiągnęła 37 mld zł, a zadłużenie JST wzrosło do 91 mld zł. Deficyt bilansowy wyniósł prawie 9 mld zł. Dochody własne JST były ograniczone, a dotacje były przyznawane arbitralnie.
Co proponują samorządowcy
Samorządowcy w komunikacie informują o propozycjach pilnych działań, takich jak:
- Zwiększenie udziałów JST w podatkach dochodowych, m.in. przez przyznanie JST udziałów w PIT ryczałtowym.
- Przywrócenie subwencji rozwojowej w 2023 roku, aby wyrównać ubytki w wpływach z PIT.
Długoterminowe zmiany systemowe mogłyby przedstawiać się następująco:
- Zwiększenie autonomii finansowej JST poprzez promowanie lokalnej przedsiębiorczości i inwestycji.
- Ustalenie obiektywnych kryteriów przyznawania dotacji celowych, uwzględniających realne potrzeby JST.
– Jak się okazuje, Ministerstwo Finansów zrealizowało swoją zapowiedź, którą usłyszeliśmy na czerwcowym posiedzeniu KWRiST i dodatkowe środki dla miast na prawach powiatu w końcu się znalazły. – mówi Piotr Tomaszewski – Jednak kwoty nadal nie pokrywają wszystkich samorządowych zapotrzebowań. W celu pełnej rekompensaty straty JST w dochodach z PIT na skutek Polskiego Ładu w 2022 r. powinna być wyższa o 8,461 mld zł, a w 2023 r. wyższa o 11,842 mld zł. Wtedy byłoby to sprawiedliwe.
