Sto lat na dwudziestu planszach, czyli Muzeum Okręgowe świętuje jubileusz [ZDJĘCIA]

Sto tysięcy gości odwiedza w ciągu roku Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy. W czwartek otwarto wystawę plenerową na ulicy Mostowej poświęcono historii tej placówki.

Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy obchodzi 100. rocznicę powstania. Z tej okazji we współpracy z Urzędem Miasta Bydgoszczy została przygotowana wystawa plenerowa dotyczącą historii i działalności tej instytucji kultury. Na 20 planszach została zilustrowana opowieść o Muzeum jako dynamicznej, nowoczesnej instytucji, stanowiącej ważną i żywą część tkanki miasta, bazującej na stuletnim dorobku kolekcjonerskim, wystawienniczym, naukowo-badawczym i promocyjno-edukacyjnym. Na wystawie, obok zdjęć archiwalnych, pojawiają się także fotografie współczesne, przedstawiające różnorodne formy aktywności muzeum oraz najciekawsze zabytki z bogatej muzealnej kolekcji. Nie zapomniano także o wspaniałych ludziach, którzy z pasją rozwijali i rozwijają potencjał muzeum.

– Nie jest łatwo sto lat umieścić na dwudziestu planszach – mówił podczas otwarcia wystawy Rafał Bruski, prezydent Bydgoszczy. – Pokazujecie siłę, historię i ludzi związanych z muzeum po to, by dzielić się kulturą. Przy ulicy Mostowej w sposób naturalny zapewniona jest widownia. Zachęcamy wszystkich do zapoznania się z wystawą.

Prezydent podziękował także wszystkim obecnym i byłym pracownikom muzeum.

– Muzea są jednymi z najważniejszych instytucji kultury w Polsce i na świecie – mówił Wacław Kuczma, dyrektor Muzeum Okręgowego. – Muzea zatrzymują teraźniejszość dla przyszłości. Jesteśmy instytucją, która ma uczyć rozpoznawania przyszłości poprzez poznanie naszej historii.

Dyrektor Kuczma przypomniał, że bydgoskie muzeum ma jedne z najbogatszych zbiorów sztuki współczesnej po 1945 roku w Polsce. Przypomniał również wystawę „Polacy i Niemcy”. – Ważną wystawę, pierwszą po 1945 roku zorganizował mój ojciec, „Gdzie żołnierze z tamtych lat”. IPN o tym zapomniał. Im wydaje się, że wszystko robią po raz pierwszy. Nowoczesne muzeum ma być miejscem wymiany myśli i poglądów – mówi Kuczma.

Sto lat muzeum w Bydgoszczy

Wszystko zaczęło się 5 sierpnia 1923 r. W budynku byłej Miejskiej Kasy Oszczędnościowej przy Starym Rynku 2 otwarto nową placówkę kulturalną – Muzeum Miejskie. Pierwszym dyrektorem został ks. Jan Klein, który uporządkował zbiory gromadzone dotąd przez Towarzystwo Historyczne Obwodu Noteckiego, przechowywane na chórze kościoła Klarysek.

8 kwietnia 1937 r. Franciszka – wdowa po Leonie Wyczółkowskim (1852-1936), przekazała do Muzeum Miejskiego, zgodnie z wolą artysty, zbiór jego prac oraz pamiątek osobistych, wyposażenia pracowni i mebli. W okresie II Rzeczypospolitej, obok gromadzenia zbiorów, Muzeum prowadziło działalność wystawienniczą. W latach 1923-1939 zorganizowano w nim około 120 wystaw. Pomyślny rozwój placówki przerwał wybuch II wojny światowej.

Podczas okupacji niemieckiej, po wyburzeniu budynku muzeum, rozpoczęła się tułaczka zbiorów. Po zakończeniu wojny władze Bydgoszczy przeznaczyły na siedzibę instytucji dawną Lecznicę Miejską przy obecnej ul. Gdańskiej 4. Muzeum Miejskie otwarto 11 kwietnia 1946 r., a jego patronem został Leon Wyczółkowski.

Nowe możliwości lokalowe przyniósł początek lat 60. XX w., kiedy zaadaptowano spichrze przy ul. Grodzkiej (początkowo dwa, z biegiem czasu trzeci). W Spichrzach nad Brdą – ikonicznym dla Bydgoszczy miejscu – od początku prezentowane są ekspozycje dotyczące historii miasta. 

Po 1975 r. placówka rozszerzyła swoją działalność o oddziały zamiejscowe i przyjęła nazwę Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy – MOB. Od lat 70. i 80. instytucja pozyskała również nowe przestrzenie na Wyspie Młyńskiej, które na początku XXI w. przeszły proces rewitalizacji (w tym Galeria Sztuki Nowoczesnej, Zbiory Archeologiczne, Europejskie Centrum Pieniądza). W lipcu 2009 r. otwarto Dom Leona Wyczółkowskiego.

30 grudnia 2009 r. Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdana Zdrojewskiego, wpisano do Państwowego Rejestru Muzeów pod numerem 101.

Ważnym etapem rozwoju MOB było otwarcie w 2011 r. kolejnego oddziału – Exploseum, nowoczesnej ekspozycji mieszczącej się w budynkach dawnej fabryki DAG Fabrik Bromberg. Odkrycie Skarbu Bydgoskiego w 2018 r. i udostępnienie znaleziska publiczności w Europejskim Centrum Pieniądza było szczególnym wydarzeniem w historii miasta i Muzeum. W tym samym okresie MOB powiększyło się również o Centrum Edukacji Muzealnej.

Doniosłym wydarzeniem była inauguracja w 2021 r. gmachu głównego przy ul. Gdańskiej 4, który przeszedł prace remontowe i adaptacyjne oraz wzbogacony został o nowe przestrzenie w nowoczesnej aranżacji. Podczas remontu dokonano wyjątkowego odkrycia malowideł w dawnym refektarzu. Najnowszy oddział Muzeum – Apteka pod Łabędziem, został otwarty 15 grudnia 2022 r. przy ul. Gdańskiej 5. We wrześniu 2023 r. natomiast planowane jest otwarcie Centrum Edukacji Muzealnej przy ul. Mennica 6, w którego przestrzeniach zaaranżowane zostały atrakcyjne i tajemnicze przestrzenie edukacyjne, związane z zagadkami dotyczącymi historii Bydgoszczy, elementami edukacji o sztuce i działaniami nakierowanymi na rozrywkę sensoryczną.

Działalność muzealna przez lata skupiała się na powiększaniu zasobu muzealiów w ramach kolekcji z zakresu historii, sztuki dawnej i współczesnej, archeologii, numizmatyki, rzemiosła artystycznego, etnografii. Z biegiem czasu rozwinięto zbiór o zagadnienia związane z muzyką, historią techniki oraz medycyny i farmacji. Prowadzono działalność wystawienniczą, naukową, wydawniczo-biblioteczną i oświatową oraz prace z zakresu konserwacji, digitalizacji i inwentaryzacji (w tym badania strat wojennych). Szczególny akcent położony został na zbiory związane z Bydgoszczą i regionem, na sztukę nowoczesną oraz twórczość Leona Wyczółkowskiego – patrona Muzeum. Zasoby muzealne poszerzono o rodzinne, prywatne kolekcje Mańczaków i Pietraszaków.

Dziś bydgoskie Muzeum jest dynamiczną, nowoczesną instytucją kultury, stanowiącą ważną i żywą część tkanki miasta. Misją placówki jest otwartość na wielopokoleniową publiczność i lokalną społeczność. Muzeum sprawuje opiekę nad powierzonymi dobrami dziedzictwa kultury światowej, narodowej i regionalnej: dziełami sztuki oraz zabytkami kultury materialnej i niematerialnej.  W duchu współpracy i wielokulturowego dialogu, buduje lokalną, narodową oraz europejską tożsamość Bydgoszczy, regionu i jego mieszkańców. Te cele realizowane są w interdyscyplinarnym zespole specjalistów, których łączy zaangażowanie i pasja. W muzeum zgromadzono ok. 150 tys. muzealiów, a w ciągu roku instytucję odwiedza blisko 100 tys. gości. W swojej historii placówka zorganizowała ponad 1000 wystaw.

Kuratorkami wystawy przy ul. Mostowej są: dr Anna Nadolska, Anna Kornelia Jędrzejewska. Opracowanie graficzne: Katarzyna Milanowska, Michał Albiński.