Osiedle Urzędnicze na Bielawach na początku XX wieku / Pocztówka z kolekcji Anny Perlik-Piątkowskiej i Pawła Piątkowskiego
To bydgoskie osiedle w najlepszy sposób pełni funkcję „pomostu” między Śródmieściem i nowymi osiedlami mieszkaniowymi. Tylko dlaczego nazwane je: Bielawy?
Bielawy – taka nazwa widnieje we wszystkich oficjalnych, miejskich dokumentach i taką należy uznać za prawidłową, również z historycznego punktu widzenia. Skąd się wzięła nazwa znajdującej się tam kiedyś wsi, a dziś części Bydgoszczy? Bielawy to podmokłe tereny porośnięte przez rośliny nazywane wełniankami. Przypominają mlecze, w okresie owocowania obrastają gęstym, białym puchem.
Bielawy zwane Bielawkami
Wielu bydgoszczan używa nazwy Bielawki. W swoim „Pamiętniku Gapia”, autor Zbigniew Raszewski wskazywał, że takie zdrobnienie było używane przez mieszkańców jako przeciwwaga dla forsowanych przez władze Bielaw.
Mimo bliskości centrum, Bielawy włączono w granice miasta dopiero w 1920 roku. Wcześniej przez wiele lat była to niewielka wieś – w 1860 roku liczyła 85 mieszkańców. Przełomem okazała się końcówka XIX wieku, kiedy to najpierw przez skraj Bielaw poprowadzono linię kolejową (dziś już nieistniejącą), a następnie wybudowano tutaj tzw. Osiedle Urzędnicze. Mowa o powstałym z inicjatywy Towarzystwa Oszczędnościowego i Budowlanego, osiedlu willowym, w obrębie dzisiejszych ulic: Cichej, Płockiej, Kilińskiego, Kozietulskiego i Chodkiewicza. Domy powstały na potrzeby urzędników oraz innych, znaczących person – osób poszukujących swego miejsca w pobliżu miasta, ale jednak poza jego granicami.
Bielawy upodobało sobie wielu majętnych bydgoszczan, w tym artystów, zakątek ten bywał określany „osiedlem arystokratycznym”. A to, że wielu „tubylców” było osobami rozpoznawalnymi, łatwiej – często poza kolejnością – było im załatwiać wszelkie remonty czy inwestycje. Zresztą, w tym celu, w 1920 roku tutejsza społeczność zawiązała Towarzystwo Miłośników Bielaw.
Dziś bardziej znana i doceniana jest pobliska Sielanka, ale Osiedle Urzędnicze na Bielawach jest zdecydowanie starsze. Oba założenia urbanistyczne łączy zresztą osoba projektanta – Josepha Stubbena.
Wille i wieżowce
Wśród wielu pięknych willi znajdujących się w obrębie Osiedla Urzędniczego w oczy rzuca się narożny budynek przy ul. Płockiej 2. Ta powstała w 1901 roku willa przez 13 lat (1924-1937) zamieszkiwana była przez samego Adama Grzymałę-Siedleckiego. Zachowała się oryginalna stolarka i sporo wystroju, pamiętającego czasy legendarnego pisarza.
Warto zauważyć, że na skraju osiedla, przy ulicy Sułkowskiego, znajduje się kilka młodszych, powstałych w okresie 20-lecia międzywojennego konstrukcji, które jednak również uznać należy za niezwykle cenne. Wszystko przez to, że reprezentują modernizm, a ich projekt wyszedł spod ręki bydgoskiego mistrza tego stylu – Jana Kossowskiego.
Nieopodal, przy ulicy Chodkiewicza 32 wznosi się powstały w 1914 roku gmach Komendy Miejskiej Policji. KMP przeniosła się do wyremontowanego i zmodernizowanego budynku przy ul. Chodkiewicza 32 w lutym 2021 roku. To dawny niemiecki sierociniec, a po powrocie Bydgoszczy do macierzy internat kresowy. Na jego rodowód wskazują rzeźby twarzy chłopca i dziewczynki umieszczone po obu stronach wejścia głównego.
Bielawy szpitalnie i sportowo
Bielawy słyną z jeszcze jednej rzeczy – szpitali. Wszak znajdujący się przy ul. Skłodowskiej-Curie Szpital Uniwersytecki nr 1 im. Antoniego Jurasza to jedna z największych placówek medycznych w kraju. Poza rozmiarami, „Jurasz” jest niemalże zabytkiem, bowiem obiekt oddano do użytku w 1937 roku. Za jego projekt odpowiadał zaś nie byle kto, bo Bogdan Raczkowski, ówczesny radca miejski i kierownik Urzędu Budownictwa. Warto wiedzieć, że placówka przejęła status głównej miejskiej lecznicy od placówki działającej do tej pory w dawnym budynku klasztoru Klarysek przy ul. Gdańskiej 4. Dziś to siedziba Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy.
Jeszcze starszy jest Wojewódzki Szpital Dziecięcy – usługi szpitalne świadczono w tym miejscu już w latach 80. XIX wieku. Wówczas działalność rozpoczął przytułek dla starców oraz nieuleczalnie chorych. Od początku XX wieku placówka funkcjonowała już jako samodzielny szpital powiatowy, który gruntownie przebudowano w latach trzydziestych, do czego rękę przyłożył Jan Kossowski. Historię lecznictwa dziecięcego zapoczątkowano tutaj w 1940 roku.
Sport na Bielawach to kompleks sportowy Polonii Bydgoszcz ze stadionem im. Józefa Piłsudskiego przy ul. Sportowej 2 powstałym w 1924 roku.
