Świętujemy tę rocznicę już po raz 104. 20 stycznia 1920 Bydgoszcz znowu stała się polska [SZCZEGÓŁY PROGRAMU]

Wojsko polskie na Starym Rynku – 20 stycznia 1920 rok / Źródło: Wojskowe Biuro Historyczne, sygn. K-28-21

Rekonstruktorzy z Ochotniczej Kompanii Wielkopolskiej w historycznych mundurach przeniosą nas w przeszłość – do czasu, w którym najpierw Polska odzyskiwała niepodległość, a potem Bydgoszcz stała się znowu polskim miastem. Będą także koncerty, wykłady i oficjalne uroczystości – przedstawiamy program miejskich obchodów 104. rocznicy powrotu do Macierzy.

W sobotę (20 stycznia) mija 104. rocznica wydarzeń, dzięki którym Bydgoszcz powróciła do Polski po latach zaborów. Nasze miasto było częścią skomplikowanego procesu odzyskiwania przez niepodległą Polskę Kujaw, Wielkopolski i Pomorza. Wielką rolę odegrało najpierw powstanie wielkopolskie, a następnie kluczowe były ustalenia podczas rokowań pokojowych w Wersalu. Kiedy decyzje zapadły, trzeba było jeszcze poczekać, zanim Niemcy zdecydowały się ratyfikować traktat wersalski. 28 czerwca 1919 roku traktat został podpisany. Prawie siedem miesięcy później Bydgoszcz stała się polskim miastem po 148 latach pruskiego zaboru.

Już w okresie międzywojennym bydgoszczanie świętowali datę 20 stycznia jako dzień bydgoskiej niepodległości. Wtedy odbyły się wielkie uroczystości na Starym Rynku związane z wkroczeniem wojska polskiego. Ale już dzień wcześniej, 19 stycznia 1920 roku, o godz. 18 nastąpiło oficjalne przekazanie Janowi Maciaszkowi kluczy do miasta przez niemieckiego podburmistrza Hugo Wolffa.

Jak świętujemy 20 stycznia 2024 roku

W sobotę (20 stycznia) o godzinie 12, w Katedrze Bydgoskiej odprawiona zostanie msza święta w rocznicowej intencji. Wcześniej, o godzinie 11, przedstawiciele władz miasta złożą kwiaty na Cmentarzu Bohaterów Bydgoszczy, a o 11.30 kwiaty będą przed tablicą upamiętniającą generała Józefa Dowbora-Muśnickiego na budynku biblioteki na Starym Rynku.

Główne obchody rozpoczynają się na Starym Rynku o godzinie 13. To uroczystość z ceremoniałem wojskowym i udziałem pocztów sztandarowych (m.in. pocztów bydgoskich szkół: SP 2, SP 10, SP 12, I LO, II LO, ZS 6, ZSB) – atrakcja dla całych rodzin. Po niej odbędzie się specjalne widowisko muzyczno-teatralne poświęcone wydarzeniom sprzed 104 lat.

Po ceremoniale wojskowym i złożeniu kwiatów pod Pomnikiem Walki i Męczeństwa Ziemi Bydgoskiej odbędzie się muzyczno-teatralne wspomnienie historyczne. Na Starym Rynku do muzykowania zaprosi Kapela Podwórkowa „Ferajna Bydgoska”. Wspólnie z zespołem zaśpiewać będzie można m.in. „Rozkwitały pąki białych róż” czy „Wojenko, wojenko…” Przewodnikami podróży w czasie będą rekonstruktorzy z Ochotniczej Kompani Wielkopolskiej, którzy odegrają kilka historycznych scen, w tym pokaz musztry i prezentację ekwipunku.

„Duch Przeszłości – Zwycięzca”. Koncerty, wystawy, wykłady

Rocznicowe imprezy będą trwać w piątek (19 stycznia) i sobotę (20 stycznia). Połączyły siły bydgoskie instytucje kultury: Miejskie Centrum Kultury, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna, Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego, Teatr Kameralny, Szlak Wody, Przemysłu i Rzemiosła w Bydgoszczy, Muzeum Legend Szyperskich, Podwórko Tajemnic, Muzeum Kanału Bydgoskiego.

– Do świętowania 104. rocznicy niepodległej Bydgoszczy zapraszamy przywołaniem tytułu niezwykłego obrazu autorstwa Jerzego Rupniewskiego „Duch Przeszłości – zwycięzca”. W czymże tkwi niezwykłość? Artysta – mocno aktywny w latach międzywojennych, persona nad Brdą rozpoznawalna i szanowana – nie oddaje bowiem wiernie wypadków z roku 1920, ale na swoim płótnie umieszcza w centrum dumnego, uskrzydlonego husarza, symbolizującego owego triumfującego Ducha! – tłumaczy Adam Gajewski z Miejskiego Centrum Kultury.

Wątki twórczej biografii Jerzego Rupniewskiego i jego twórczość stały się dla instytucji kultury główną linią narracyjną tegorocznych obchodów rocznicy odzyskania Bydgoszczy dla niepodległej Polski. Trwają obecnie starania, aby w roku 2024 odkupić obraz „Duch Przeszłości – Zwycięzca” dla miasta Bydgoszcz. Jego dzieje są niezwykłe. Został przypadkowo odnaleziony kilkanaście lat temu w domu malarza. Leżał, tam ukryty między belkami strychu od 1939 roku.

Szczegóły programu:

PIĄTEK, 19 STYCZNIA

11.00 – Spichrze nad Brdą, Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego, ul. Grodzka 7-11

Oprowadzanie tematyczne po historycznej wystawie stałej
„Od Starego Rynku do Placu Wolności. Spacer ulicami międzywojennej Bydgoszczy”
Kamil Ściesiński z Działu Historii MOB.

Podczas spotkania przybliżone zostaną ciekawostki historyczne, a także zaprezentowane eksponaty związane z powrotem Bydgoszczy do Macierzy w styczniu 1920 r. Zgodnie z tradycją podczas tego dnia goście będą mieli okazję skosztować okazyjnie wypiekanych słodkości – Bydgoskich Kluczyków, przygotowywanych przez Pałac Ostromecko (Miejskie Centrum Kultury w Bydgoszczy).

12.00-18.00 – Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna, Stary Rynek

Akcja edukacyjno-memorialna: „Jerzy Rupniewski – Pracownia Artysty”

Działania nawiążą do historycznej, twórczej „symbiozy” artysty z Biblioteką, w której Rupniewski rezydował. W bibliotecznej „Strefie Kultury” odtworzony zostanie duch pracowni malarskiej, zobaczymy oryginalne i reprodukowane pocztówki projektu malarza, obrazy i szkice. Szlak Wody, Przemysłu i Rzemiosła zaprasza do historycznego Foto-Punktu z bezpłatnymi wydrukami pamiątkowych zdjęć.

12.00, 13.00, 14.00 – Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna, Stary Rynek

Możliwość grupowego zwiedzania bibliotecznych Zbiorów Specjalnych
Na ścianach zachowano m.in. malowane przez Rupniewskiego freski (zapisy grup wraz z możliwością negocjacji dodatkowych terminów: 52 339 92 02. Przewodniczkami grup będą: Joanna Królicka-Nejman i Lucyna Gęsikowska).

16.00 – Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna, Stary Rynek 22 „Strefa Kultury”

„Styczniowa Lekcja Muzyki w Pracowni Artysty”

Muzyczne spotkanie w stylu międzywojnia (wystąpi m.in. Szychta Wokalna „Niech to Szlak”)

Dopełnieniem akcji „Jerzy Rupniewski – Pracownia Artysty” jest również możliwość zwiedzania ponad stuletniej Introligatorni – Obiektu Szlaku TeH2O.

17.00 – Gmach główny, Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego, ul. Gdańska 4

Wykład „Bydgoskie patriotki”
wygłosi dr Anna Nadolska, kierowniczka Działu Historii MOB

Spotkanie ma na celu przybliżenie roli lokalnych patriotek w podtrzymaniu tożsamości narodowej rodaków w Bydgoszczy u progu powrotu miasta do Polski. Prelegentka nakreśli sylwetki najbardziej zaangażowanych w walkę z germanizacją bydgoszczanek, takich jak choćby: Wincentyna Teskowa, Stefania Tuchołkowa, Maria Czarlińska czy Anna Piórek. Opowie także o udziale kobiet w przygotowaniu przełomowych dla miasta wydarzeń 20 i 22 stycznia 1920 r.

Tego dnia we wszystkich Obiektach Szlaku Wody, Przemysłu i Rzemiosła TeH2O pojawią się darmowe pocztówki z reprodukcjami prac Jerzego Rupniewskiego oraz pamiątkowe świece zapachowe.

SOBOTA, 20 STYCZNIA

13.00 Stary Rynek

Uroczystości patriotyczne z zachowaniem ceremoniału wojskowego oraz wspomnienie muzyczno-teatralne z udziałem Kapeli Podwórkowej „Ferajna Bydgoska” i Ochotniczej Kompanii Wielkopolskiej.

10.00 – 13.00 – Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna, Stary Rynek 22, „Strefa Kultury”

Akcja „Jerzy Rupniewski – Pracownia Artysty” – kontynuacja akcji 2020.

13.00 – Gmach główny, Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego, ul. Gdańska 4

Wykład na temat twórczości Jerzego Rupniewskiego, a w szczególności obrazu „Duch Przeszłości – Zwycięzca” – wygłosi dr Barbara Chojnacka, kierowniczka Galerii Grafiki i Rysunku MOB.

Szlak TeH2O zaprasza na pierwszy publiczny pokaz historycznego płótna autorstwa Jerzego Rupniewskiego!

14.00 – 15.30 – Teatr Kameralny przy ul. Grodzkiej

„Dzień Babci i Dziadka – śladami bydgoskich historii i legend”

Teatr Kameralny jest młodą bydgoską instytucją, którego budynek mieści się na Starym Mieście, w historycznej części Bydgoszczy i w pobliżu miejsca, gdzie niegdyś wznosił się Zamek Bydgoski. Także tam, gdzie dokładnie 104 lata temu dumne defilady Wojska Polskiego wieściły mieszkańcom powrót Bydgoszczy do Macierzy. „Pragniemy uczcić to w międzypokoleniowym spotkaniu, do którego pretekstem jest zbliżający się Dzień Babci i Dzień Dziadka. W czytaniu performatywnym legend bydgoskich przeniesiemy się do historycznych czasów, których akcja toczy się wśród starych murów i wytartych, krętych, ulicznych szlaków, gdzie kamienie szepczą legendy do ucha Bydgoszczan, przypominając dawne dzieje.”

Cena biletu: 10 zł tel. 52 525 34 00, 887 467 102

18.00 – Muzeum Legend Szyperskich – Barka LEMARA (nabrzeże Brdy)

Tradycyjna potańcówka „pod ferdeką” w stylu międzywojnia. Gwiazda wieczoru – Ferajna Bydgoska! Wstęp na podstawie bezpłatnych wejściówek – (kontakt: Adam Gajewski, 503 – 584 – 840)

21.00 – 22.00 – ul. Mostowa oraz okolice Starego Rynku

Wędrowne, uliczne muzykowanie w nucie epoki Jerzego Rupniewskiego i niepodległej Bydgoszczy.

Postać i twórczość malarza Jerzego Rupniewskiego stanowić będą temat audycji multimedialnej tworzonej aktualnie w ramach cyklu „Archiwum B.” Miejskiego Centrum Kultury w Bydgoszczy.

Ujęcia Bydgoszczy przeznaczone przez Jerzego Rupniewskiego na pocztówki w roku 2024 dołączą do ekspozycji prezentowanej na pokładzie barki „Lemara” (Muzeum Legend Szyperskich). Będą to m.in. depozyty Muzeum Kanału Bydgoskiego oraz „Podwórka Tajemnic”.